Ucho zewnętrzne to część narządu słuchu, która komunikuje nasz organizm ze światem zewnętrznym i składa się z małżowiny usznej oraz przewodu słuchowego zewnętrznego, aż do błony bębenkowej, za którą znajduję się już ucho środkowe. Małżowina uszna jest  zbudowana z chrząstki otoczonej ochrzęstną, tkanki podskórnej oraz skóry. Małżowina odpowiada za zbieranie dźwięków z otoczenia oraz przekazywanie ich do przewodu słuchowego zewnętrznego.

Ucho zewnętrzne jest unerwione przez włókna czuciowe z nerwów czaszkowych: trójdzielnego, twarzowego, językowo-gardłowego i błędnego oraz szyjnych nerwów rdzeniowych. To dzięki nim odczuwamy ból ucha np. w przypadku stanów zapalnych w tej okolicy. Natomiast ucho wewnętrzne jest unerwione tylko przez nerw przedsionkowo-ślimakowy, który nie ma włókien bólowych i dlatego stanom zapalnym ucha wewnętrznego nie towarzyszą dolegliwości bólowe, a tylko uczucie ciśnienia lub pełności w uchu.

Ból ucha to sygnał dla organizmu, że dzieje się coś nieprawidłowego w obszarze ucha zewnętrznego. Najczęściej jest spowodowany stanem zapalnym wskutek infekcji bakteryjnej, grzybiczej lub wirusowej. Stanem takim jest tzw. ucho pływaka, po długim moczeniu ucha w wodzie, czy czyraki jako skutek infekcji gronkowcem, albo róża – skutek infekcji paciorkowcowej zlokalizowanych  na  małżowinie  usznej czy w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Grzybica może być skutkiem długotrwałej antybiotykoterapii ogólnej lub miejscowej. Na uchu zewnętrznym mogą pojawiać się bolesne zmiany związane z infekcją wirusową  np. półpasiec uszny. W tej okolicy występować także mogą zmiany alergiczne i wyprysk kontaktowy. Wreszcie ból wywoływać będą urazy ucha, dlatego nieprzyjemne jest np. ciągnięcie za uszy, stosowane jako kara lub element tortur  oraz oparzenie czy odmrożenie. Częstą przyczyną bólu ucha jest zaleganie nadmiaru wydzieliny woskowej w przewodzie słuchowym zewnętrznym, czy ciało obce, które najczęściej wkładają sobie do ucha dzieci. Ból ucha powodować mogą procesy nowotworowe w tej okolicy, ziarniak kwasochłonny i ziarniniakowatość przebiegająca z zapaleniem naczyń.

Przewód słuchowy zewnętrzny ma długość 3-4 cm i kształt rozciągniętej litery s, jest pokryty skórą, od strony małżowiny podstawą jest chrząstka a dalej kość. Na początku przewodu słuchowego na skórze znajdują się krótkie włoski, których gruczoły łojowe wytwarzają wydzielinę nazywana woskowiną uszną.

Ta  oleista, woskowata substancja, ma zapewniać  ochronę przed ciałami obcymi, wychwytywać drobne cząsteczki zanieczyszczeń, kurzu, a także martwych komórek skóry i zapobiegać  przedostawaniu się tych cząsteczek do błony bębenkowej, gdzie mogłyby spowodować uszkodzenia. Woskowina nawilża skórę, zapobiegając jej podrażnieniom, które powodują uczucie suchości i swędzenia. Czasami nadmiar woskowiny może twardnieć, powodując blokady lub złogi, które mogą powodować pogorszenie słuchu.

Jeśli dojdzie do zatkania przewodu słuchowego, nie należy go samodzielnie usuwać patyczkami czy watą, bo najczęściej prowadzić to może do wepchnięcia  wydzieliny głębiej i uszkodzenia błony bębenkowej. Wydzieliną taką można rozpuszczać przy użyciu dostępnych w aptekach specjalnych preparatów olejowych. Gdy czop woskowiny całkowicie zatyka przewód słuchowy należy szukać pomocy laryngologa, który wykona zabieg wypłukania ucha.

Nierzadko też osoby, które obserwują u siebie pogorszenie słuch, mają poczucie, że nastąpiło zatkanie woskowiną przewodu słuchowego i próbują przy  użyciu różnych czasem nawet ostrych narzędzi wyciągnąć tę wydzielinę. Najczęściej kończy się to uszkodzeniem skóry przewodu słuchowego lub co gorsza błony bębenkowej. Bywa to także dodatkowym źródłem infekcji w zakresie ucha zewnętrznego. Dlatego należy ostrzegać, przed samodzielnymi takimi próbami, a dopiero wizyta u laryngologa i audiogram pozwalają wyjaśnić przyczynę pogorszenia słuchu.

Zwykle woskowina uszna nie jest przyczyną stanów zapalnych, natomiast powikłania wynikają z niewłaściwych technik usuwania woskowiny.

Natomiast stosowanie olejowych preparatów do rozpuszczania wydzieliny w uchu jest skutecznym sposobem profilaktyki zapalenia ucha zewnętrznego oraz stosowane ich w przypadkach zaczynających się zapaleń ucha sprzyja szybszemu wyleczeniu i zmniejszeniu towarzyszących stanom zapalnym bólów ucha.

Trzeba także podkreślić, ze u wielu nawet młodych osób długotrwałe korzystanie ze słuchawek dousznych, co często robią osoby często słuchające muzyki z telefonu komórkowego, tableta czy komputera, sprzyja wzmożonego wytwarzaniu i zaleganiu woskowiny w przewodzie słuchowym zewnętrznym.

Poza wymienionymi poprzednio przyczynami bólów ucha zewnętrznego,  dotyczącymi samego ucha, ból taki może być spowodowany przyczynami zlokalizowanymi poza uchem. Należą do nich:  choroby zębów i przyzębia, zapalenie stawu żuchwowo-skroniowego, zmiany zapalne i zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego, neuralgia nerwu trójdzielnego, zapalenie ślinianek przyusznych, zapalenie migdałków i gardła, nowotwory gardła, dna jamy ustnej, krtani, języka, choroba refluksowa przełyku, zawał serca, tętniak aorty, kręcz szyi, czy porażenie nerwu twarzowego.

Jak w przypadku każdej choroby, tak i w przypadku bólów ucha sukces wyleczenia zależy od prawidłowego rozpoznania przyczyn tej dolegliwości oraz przyczynowe leczenie i postępowanie profilaktyczne. Samo zwalczanie tylko objawów bólowych może prowadzić nie tylko do ich nawrotów, ale i  pogorszenia stanu zdrowia pomimo leczenia objawowego.

Kiedy rozwija się zakażenie bakteryjne, skuteczną metodą może być zastosowanie preparatów zawierających nanocząsteczki srebra w postaci spreju.

Jeśli posiewy bakteriologiczne pobrane ze zmienionej chorobowo skóry ucha zewnętrznego określą, na jaki  antybiotyk są wrażliwe drobnoustroje chorobotwórcze, to celowe jest zastosowanie takiego leczenia.