O bezsenności – przyczynach i leczeniu
Bezsenność definiowana jest jako niewystarczająca ilość, a także jakość snu, która sprowadza się do tego, że sen nie przynosi wypoczynku. To z kolei prowadzi do złego samopoczucia oraz zaburzeń funkcjonowania chorego w ciągu dnia. Aby powiedzieć, że mamy do czynienia z bezsennością, trzeba stwierdzić, że zaburzenia takie jak: trudności z zasypianiem, przerywany sen i przedwczesne wybudzanie, zdarzają się co najmniej przez trzy noce w tygodniu minimum przez miesiąc.
Do zaburzeń snu mogą prowadzić różne schorzenia neurologiczne oraz choroby somatyczne, a także zaburzenia związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych i niektórych leków.
Są publikowane liczne artykuły naukowe, które mówią o negatywnych konsekwencjach bezsenności, takich jak rozwój zaburzeń depresyjnych , zaburzeń lękowych, a także rozwój chorób sercowo-naczyniowych. Nierzadko bezsenność może być pierwszym objawem tego, że rozwija się lub nawraca depresja. Bezsenność ma też wymiar ekonomiczny, bo nie tylko pogarsza jakość życia i zmniejsza zdolność do wykonywania pracy, ale również powoduje większą ilość przypadków zwolnień lekarskich i co za tym idzie wzrastające koszty leczenia.
Częstość występowania bezsenności zwiększa się z wiekiem, o ile średnio dotyczy 10 do 20% osób w populacji, to u ludzi w wieku senioralnym przekracza 40%.
Bezsenność u osób starszych często— współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi, chorobami przewlekłymi oraz bywa skutkiem przyjmowania leków mających wpływ na sen. O ile osoby młodsze mają problemy z zasypianiem, to seniorzy mają problemy z utrzymaniem snu i zbyt wczesnym budzeniem się. Często też u nich występuje bezsenność przewlekła, trwająca nawet latami. Bezsenność seniorów związana jest także ze zbyt małą ich aktywnością w ciągu dnia oraz większą częstotliwością występowania u nich depresji. Zaburzenia snu powoduje często bezdech nocny. Ludzie starsi z bezsennością często wcześnie kładą się spać i wybudzają się ok godz. 2 lub 3 nad ranem, Nie mogą potem zasnąć, ale także nie są w stanie utrzymać czuwania. W sumie śpią ok 4-5 godzin, a w ciągu dnia potrafią mieć krótkie drzemki, które nie rozwiązują problemu i prowadzą do dalszego jeszcze zaburzenia snu.
Bezsenność może być także wskaźnikiem nasilenie i szybkości procesów starzenia u danej osoby.
Czynnikami predysponującymi do bezsenności są: wiek, płeć żeńska, zaburzenia rytmu okołodobowego, osobowość anankastyczna (osoby nadmiernie dbające o porządek, perfekcyjne, nadmiernie kontrolujące w kontaktach z innymi osobami i skutkiem tego mało elastyczne, otwarte i mniej efektywne), trudności radzenia sobie ze stresem, impulsywność oraz bezsenność częściej występuje w niektórych rodzinach.
Bezsenności sprzyjają zarówno choroby somatyczne jak i psychiczne, nadużywanie substancji psychoaktywnych, praca zmianowa, niewłaściwa higiena snu itp.
Czynnikami utrwalającymi bezsenność są: zmiany w zachowaniach i myśleniu pacjentów, które najczęściej są skutkiem bezsenności, takie jak np. zbyt długie leżenie w łóżku, nieregularne pory snu, drzemki w ciągu dnia oraz przekonania dotyczące snu i bezsenności, jak np. zamartwianie się brakiem snu oraz negatywnymi konsekwencjami bezsenności, pogorszenie samopoczucia, czy zmęczenie ciągu dnia. Wszystko to najczęściej prowadzi do nadużywania leków nasennych.
Jak każde schorzenie, również bezsenność powinna być przedmiotem analizy i badań, jaka jest przyczyna tego zaburzenia. W wielu przypadkach potrzebna jest diagnostyka i leczenie chorób somatycznych czy psychicznych, oraz właściwa psychoterapia.
Za skuteczną uważa się terapię poznawczo-behawioralną bezsenności od której powinno zaczynać się leczenie. Polega ona na połączeniu technik poznawczych z technikami behawioralnymi. Do technik behawioralnych zalicza się higienę snu, technikę kontroli bodźców oraz restrykcję snu. Terapia poznawcza ukierunkowana jest natomiast na identyfikację i modyfikację dysfunkcyjnych przekonań dotyczących snu i bezsenności. Uzupełniana jest także psychoedukacją dotyczącą snu oraz higieny snu. Leczenie bezsenności wymaga zmiany stylu życia, ograniczenia spożywania kofeiny i alkoholu przed położeniem się spać, włączenia aktywności fizycznej w ciągu dnia, oraz zapewnienia komfortowych warunków w sypialni ( bez telewizora, komputera, telefonu) i nie oglądanie przed snem telewizji, czy głośnej muzyki, zapewnienie odpowiedniej temperatury i zaciemnienia i ciszy. Nie spożywanie przed snem potraw ciężkich i ostrych. Do snu powinno się układać o stałych porach i kiedy sen nie przychodzi, nie należy podejmować na siłę prób zaśnięcia. Ludzie z bezsennością powinni usunąć z sypialni zegary i przede wszystkim powinni unikać uzależniających leków nasennych z grupy benzodwuazepin.
Metodami wspierającymi leczenie bezsenności są techniki relaksacyjne, które sprzyjają obniżeniu napięcia układu nerwowego, wykorzystujące takie techniki, jak: oddychanie przeponowe, wizualizację, biofeedback, medytację, jogę. Ludzie z bezsennością powinni się ich nauczyć i stosować przez około 15 minut przed snem.
Osoby cierpiące na bezsenność często przewlekle nadużywają leków, które nie przynoszą pożądanych rezultatów i wiele osób łatwo uzależnia się od nich. Szczególnie niekorzystne dla zdrowia jest połączenie ich ze spożywaniem alkoholu.
W krótkotrwałym leczeniu bezsenności mogą być wykorzystywane preparaty zawierające zolpidem, który wykazuje szybkie działanie nasenne: ułatwia zasypianie, wydłuża całkowity czas trwania snu, poprawia jego jakość, zmniejsza liczbę i czas trwania przebudzeń nocnych.
Po podaniu doustnym szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; stężenie maksymalne uzyskiwane jest w ciągu 2 godzin od przyjęcia preparatu. Działanie nasenne występuje po 10–30 minutach od przyjęcia leku i utrzymuje się do 6 godzin. Zolpidem jest metabolizowany w wątrobie i wydalany w postaci nieaktywnych metabolitów, głównie z moczem (około 60%) i kałem (około 40%).
Zolpidem ma niestety również wiele ograniczeń w stosowaniu, które producent wymienia w swoich materiałach informacyjnych, a przed wszystkim zaleca jego krótkotrwałe stosowanie, co ma zapobiegać uzależnieniu psychicznemu i fizycznemu.